Kto ponosi koszty sądowego zniesienia współwłasności
Żądanie zniesienia współwłasności, zgodnie z treścią przepisów Kodeksu cywilnego, mieści się w katalogu podstawowych uprawnień każdego ze współwłaścicieli (art. 210 § 1 zd. pierwsze Kodeksu cywilnego).
Zakończenie postępowania o zniesienie współwłasności kończy fizyczny podział nieruchomości między współwłaścicieli, przyznanie nieruchomości jednemu ze współwłaścicieli lub kilku współwłaścicielom na własność z obowiązkiem spłaty pozostałych albo też licytacyjna sprzedaż rzeczy wspólnej. W postanowieniu zamykającym postępowanie może się znaleźć także rozliczenie kosztów sądowego zniesienia współwłasności pomiędzy współwłaścicielami.
Ogólna zasada ponoszenia kosztów
Co do zasady, zgodnie z treścią art. 520 § 1 KPC, każdy uczestnik postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Jest tak, gdy uczestnicy w toku sprawy pozostawali w równym stopniu zainteresowani, a ich interesy nie były sprzeczne, nawet jeśli postulowali oni odmienne sposoby zniesienia współwłasności. Przyjmuje się bowiem, że wola odmiennego trybu zniesienia współwłasności nie stanowi o sprzeczności interesów w sytuacji, gdy wszystkimi uczestnikami powoduje wola zniesienia stanu współwłasności. Dlatego też w tak zaistniałej sytuacji orzecznictwo postuluje odstąpienie od orzekania o zwrocie kosztów między uczestnikami[1].
Koszty ponoszone przez Skarb Państwa
Należy przyjąć, że w sytuacji zwolnienia danego uczestnika z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych odpowiednie zastosowanie znajdą zasady wyrażone w przywołanym już przepisie art. 520 § 1 KPC. Skoro więc każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, to koszty sądowe związane z udziałem w sprawie uczestnika z nich zwolnionego, jeżeli brak jest podstaw do ich ściągnięcia z przypadających mu w toku rozpoznania sprawy wartości majątkowych, nie mogą obciążać innych uczestników. W takiej sytuacji koszty poniesie związane z udziałem w sprawie uczestnika zwolnionego od kosztów sądowych poniesie Skarb Państwa.
Różny stopień zainteresowania uczestników wynikiem postępowania
Jeżeli stopień zainteresowania uczestników wynikiem postępowania był różny, sąd nieuiszczonymi kosztami sądowymi może obciążyć wszystkich uczestników postępowania zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia tych kosztów, zaliczając do tego grona uczestnika zwolnionego od ponoszenia kosztów sądowych, który w toku postępowania uzyskał wartość majątkową. Alternatywnie, kosztami sądowymi może zostać obciążony tylko jeden z uczestników w całości, co następuje często w sytuacji, gdy danemu uczestnikowi przyznano na wyłączną własność rzecz wspólną. Podobnie przedstawia się sprawa w razie sprzeczności interesów poszczególnych uczestników postępowania.
[1] Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1999 r., III CKN 497/98, OSNC 2000, nr 6, poz. 116.