Odszkodowanie za nieruchomość wydzieloną pod drogę publiczną – jak je uzyskać?

Działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe – z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne – tak stanowi art. 98 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. 2020, poz. 65 – dalej „u. g. n.”). Za wywłaszczone w tym celu działki właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu przysługuje odszkodowanie. Jak je uzyskać?

Odszkodowanie za działkę wydzieloną pod drogę publiczną

Aby móc ubiegać się o odszkodowanie za działkę wydzieloną pod drogę publiczną, konieczne jest przejście gruntu na własność jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa, na skutek wydzielenia drogi publicznej z nieruchomości, która podlegała podziałowi. O tym, czy do takiego wydzielenia doszło, rozstrzyga decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości wydawana na podstawie art. 96 ust. 1 u.g.n. Odszkodowanie za grunty przejęte pod budowę dróg ustala się w odrębnym postępowaniu po uprawomocnieniu się decyzji o zatwierdzeniu projektu podziału nieruchomości według zasad obowiązujących przy wywłaszczeniu nieruchomości. Warto zauważyć, że odszkodowanie może zostać uiszczone w formie pieniężnej lub w postaci działki zamiennej z ewentualną dopłatą, co wynika z odpowiedniego stosowania przepisu art. 131 u.g.n.

Przewidziane w art. 98 ust. 3 u.g.n. prawo do uzyskania odszkodowania dotyczy działek wydzielonych w wyniku dokonanego podziału pod drogi publiczne, zarówno takie, które mają powstać, jak i już istniejące.

Najpierw uzgodnienia, później wniosek o odszkodowanie

Wysokość odszkodowania ustala się w pierwszej kolejności w drodze uzgodnień między byłym właścicielem lub byłym użytkownikiem wieczystym a organem wykonawczym odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego lub starostą reprezentującym Skarb Państwa jako reprezentantami beneficjantów dokonanego wydzielenia działek gruntu pod drogę publiczną (zob. Ewa Bończak-Kucharczyk, Ustawa o gospodarce nieruchomościami, publ.: LEX).

Przedmiotem uzgodnień jest wysokość, forma i termin uiszczenia odszkodowania. Rokowania powinny zakończyć się zawarciem odpowiedniej umowy, a jeśli ustalono uiszczenie odszkodowania w postaci nieruchomości zamiennej, przeniesienie praw do tej nieruchomości następuje w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego.

Natomiast jeżeli odszkodowanie za działkę wydzieloną pod drogi publiczne nie zostanie ustalone w drodze negocjacji, ustawa pozwala właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu przejmowanych działek na złożenie wniosku o ustalenie wysokości tego odszkodowania według zasad i trybu obowiązującego przy wywłaszczeniu nieruchomości.

Przeprowadzenie rokowań jest obowiązkowe.

Gdzie złożyć wniosek o odszkodowanie za grunty zajęte pod drogę publiczną?

Gdy do opisanych wyżej uzgodnień nie dojdzie, wówczas na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego odszkodowanie jest ustalane przez starostę w drodze decyzji, według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczeniu nieruchomości (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 22 stycznia 2020 r., sygn. akt IV SA/Po 867/19, LEX nr 2780746, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 15 lipca 2009 r., II SAB/Go 23/09, LEX nr 556479).

Powyższa procedura wynika z przewidzianego w art. 98 ust. 3 u.g.n. odpowiedniego stosowania zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości w przypadku, gdy nie doszło do porozumienia stron.

Wobec tego, należy wskazać, że art. 98 ust. 3 u.g.n. przewiduje dwa odrębne tryby ustalenia odszkodowania za przejęte grunty. Pierwszy z nich polega na uzgodnieniu przez właściciela lub użytkownika wieczystego z właściwym organem wysokości odszkodowania i ma charakter cywilnoprawny, podczas gdy drugi tryb polega na ustaleniu odszkodowania przez organ administracji w drodze decyzji administracyjnej. Wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie odszkodowania jest możliwe, gdy wysokość odszkodowania nie zostanie ustalona w wyniku uzgodnień (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 kwietnia 2013 r., I OSK 596/13, CBOSA).

Czy wniosek o odszkodowanie za grunty zajęte pod drogę publiczną podlega opłacie?

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 lit. h ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (t.j. Dz. U. 2020, poz. 1546) wniosek o odszkodowanie za grunty zajęte pod drogi publiczne nie podlega opłacie skarbowej.

Wraz z wnioskiem należy przedłożyć m.in. dokument potwierdzający własność nieruchomości zajętej pod drogę publiczną. Ponadto, do wniosku powinna zostać załączona wspomniana decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości.

Pismo można złożyć we właściwym urzędzie lub nadać je pocztą.